1881 yılında Viyana’da doğan Yahudi asıllı müellif Stefan Zweig, sadece dünya edebiyatına armağan ettiği şahane kitaplarıyla değil, tıpkı vakitte çağının kara yazgısıyla birleşmiş ömür hikayesiyle de totaliter rejimlerin dünyayı sürüklediği kan ve savaşlarla dolu 20. yüzyıl tarihinin değerli bir figürü…
Ünlü muharrir 141 yaşında…
Kutlu olsun…
İkinci Dünya Savaşı’nın acımasız şartlarında yazmaya çalıştı. Adolf Hitler’in muhaliflere yönelik yürüttüğü sert siyaseti gitgide artıyordu. Zweig de başka aydınlar üzere devayı Almanya’yı terk etmekte buldu.
1942 yılında Brezilya’nın Rio de Janerio kentinde karısı Lotte ile intihar ettiğinde dünya edebiyatı büyük bir kalemini kaybetmiş oluyordu.
Usta muharrir, gerisinde yazdığı yapıtları bırakarak hayatına son verdi. Zweig de Almanya’da yaşayan altı milyon Yahudi’den biriydi; Hitler’in antidemokratik siyasetlerini eleştirdiği için vefatla tehdit edildi, sürgün yedi.
20. yüzyılın kıymetli edebiyat çalışanlarından olan muharririn kitapları, hala en çok okunan yapıtların başında geliyor. Onun ünü çok az müellife nasip oldu.
“Bir kez kendini bulmuş olan kişinin bu yeryüzünde yitirecek bir şeyi yoktur artık. Ve bir kez kendi içindeki insanı anlamış olan bütün insanları anlar.”
Bilindik kitabı: Satranç
Zweig denilince Satranç kitabının çabucak akla gelmesini anlayışla karşılarım. Hakikaten kimi müelliflerin öbür kitapları art planda kalırken, en çok okunan ve bilinen kitapları ise elden ele dolaşır.
Nasıl ki; Dostoyevski Kabahat ve Ceza, Uberto Eco Gülün İsmi, Victor Hogo Sefiller’le anılıyorsa Zweig’nin de Satranç’la hatırlanması sanırım bu örneklerle daha da anlaşılır bir hal alıyor.
Dünün Dünyası…
1942 yılında Brezilya’nın Rio de Janerio kentinde intihar eden Zweig, vefatından çok kısa bir mühlet evvel tamamlar Dünün Dünyası isimli yapıtını. Otobiyografik bir eser olan Dünün Dünyası, on altı başka kısımdan oluşur ve kronolojik olarak birbirini takip eden her kısım muharririn hayatındaki farklı bir periyodu anlatır.
Stefan Zweig’ın, hayatı boyunca hem kendi ülkesinde Nazizmin tahakkümü altında bir “öteki” hem de farklı ülkelerde ve kıtalarda bir “sürgün” olarak geçen fırtınalı ömrünü bu kitapta okuyabilirsiniz.
Edebiyata ve sanata tutkun bir genç
Yaşlı kıtada dünyaya gelen Zweig, şimdi büyük savaşların başlamadığı, Avrupa’nın ve dünyanın büyük kıyamet öncesi (I. ve II. Dünya Savaşları) sakin ve inanç dolu ortamında çok düzgün bir eğitim alır; İngilizce, Latince ve Fransızca öğrenen Stefan Zweig; operadan tiyatroya, müzikten edebiyata kadar sanata tutkun bir genç olarak ömrünü sürdürür.
Kitapları yakıldı, sürgüne gönderildi
Adolf Hitler’in 1933 yılında iktidara gelmesiyle kitapları milyonlarca satan, dünyanın en değerli ve saygın muharrirlerinden biri olan Zweig’ın yapıtlarının vakit içerisinde kütüphanelerden, kitapçılardan toplatıldığı, meydanlarda yakıldığı, isminin dahi yasaklandığı fecî yılları muharririn hüzün dolu tümcelerinden okuyoruz.
Nihayetinde pek çok Yahudi asıllı bilim insanı, sanatçı ve müellif üzere Stefan Zweig da ülkesini terk etmek zorunda kalır. Stefan Zweig, kalan ömrünü ülkesinden uzak olarak yaşar.
Yazar, çok sevdiği karısı Lotte ile 22 Şubat 1942’de intihar etti.
